19/7/2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7186 sayılı Kanunun 17 nci maddesi ile 5411 sayılı Bankacılık Kanununa eklenen Geçici 32 nci madde hükmü ile finansal güçlük içinde bulunan ancak finans sektörüne olan borçlarının yeniden yapılandırılması yoluyla faaliyetine devam etmesi olanaklı bulunan firmalara, Türkiye Bankalar Birliği tarafından belirlenerek ilan edilecek olan çerçeve anlaşmalar kapsamında alacaklı kuruluşlarla anlaşarak borçlarını yapılandırma imkanı getirilmiştir. Bu şekilde finansal yeniden yapılandırma kapsamında yapılan işlemlere ve bu işlemlerin taraflarına da bir takım vergisel kolaylıklar tanınmıştır.
7186 sayılı Kanun ile düzenlenen finansal yeniden yapılandırmaya ve bu kapsamda tanınan vergisel kolaylıklara ilişkin açıklamalar aşağıda yer almaktadır.
A- Ana Hatları ile Finansal Yeniden Yapılandırma
1. Alacaklı kuruluşlar
Finansal yeniden yapılandırmaya taraf olabilecek alacaklı kuruluşlar;
· Bankalar,
· Finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri,
· Borçlulara doğrudan kredi kullandırmış olan yurt dışında kurulu bankalar ve finansal kuruluşlar,
· Türkiye’ye doğrudan yatırım yapan çok taraflı bankalar ve finansal kuruluşlar,
· Alacak tahsiline yönelik olarak bu alacaklılar tarafından kurulacak özel amaçlı şirketler ile aynı amaçla Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan yatırım fonlarıdır.
2. Borçlular
Finansal yeniden yapılandırmaya taraf olabilecek borçlular, aşağıda sayılan kurum ve kuruluşlar dışında kalan Türkiye’de yerleşik şirketlerdir.
a) Yatırım kuruluşları,
b) Yatırım fonları,
c) Sermaye piyasasında faaliyette bulunacak bağımsız denetim, değerleme ve derecelendirme kuruluşları,
ç) Portföy yönetim şirketleri,
d) İpotek finansmanı kuruluşları,
e) Konut finansmanı ve varlık finansmanı fonları,
f) Varlık kiralama şirketleri,
g) Merkezî takas kuruluşları,
ğ) Merkezî saklama kuruluşları,
h) Veri depolama kuruluşları,
ı) Kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumları,
i) Bankalar,
j) Finansal kiralama şirketleri,
k) Faktoring şirketleri,
l) Finansman şirketleri,
m) Sigorta şirketleri,
n) 6493 sayılı Kanun kapsamında yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları.
3. Hukuki Çerçevenin Oluşturulması Süreci
7186 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra finansal yeniden yapılandırma konusundaki süreç şu şekilde tamamlanacaktır:
a) BDDK tarafından finansal yeniden yapılandırma konusunda Yönetmelik hazırlanması,
b) Yönetmelik hükümleri dikkate alınarak TBB tarafından Çerçeve Anlaşmalar hazırlanması,
c) Çerçeve Anlaşmalar kapsamındaki borçlular ile alacaklı kuruluşlar arasında Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmeleri imzalanması.
4. Kapsama Alınacak Borçluların Tespitinde Mali Bünye Analizi
Finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınacak borçluların mali durumlarının tespit edilmesi ve bu kapsamda borçlarının yeniden yapılandırılması sonucunda borçlarını geri ödeme kabiliyetini kazanacağına kanaat getirilmesi şarttır. Borçlarını geri ödeme kabiliyeti kazanamayacağına kanaat getirilen borçlular finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınmayacaktır.
Finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınacak borçluların mali durumlarının tespiti ve finansal yeniden yapılandırmanın uygulanabilirliğine ilişkin değerlendirme,
a) Bağımsız denetim kuruluşlarına,
b) Çerçeve Anlaşmaları kapsamında belirlenecek yeterli bilgi ve uzmanlığa sahip kuruluşlara veya
c) Borçlu tarafından kabul edilmesi halinde alacaklı kuruluşlara
yaptırılacaktır.
5. Finansal Yeniden Yapılandırma Kapsamında Alınabilecek Tedbirler
Madde kapsamında finansal yeniden yapılandırmalarda;
a) Kredilerin vadelerini uzatmak,
b) Kredileri yenilemek,
c) 6361 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükümleri saklı kalmak kaydıyla ilave kredi vermek,
d) Anapara, faiz, temerrüt faizi, gecikme cezaları ve kâr payları ile kredi ilişkisinden doğan diğer her türlü alacağı indirmek veya bunlardan kısmen veya tamamen vazgeçmek,
e) Teminat azaltmak,
f) Anapara, faiz veya kâr payı alacaklarını; kısmen veya tamamen iştirake çevirmek, özel amaçlı şirketler ile 6362 sayılı Kanuna göre kurulan yatırım fonlarına aynî, nakdî ya da tahsil şartına bağlı bir bedel karşılığı devir veya temlik etmek,
g) Anapara, faiz veya kâr payı alacaklarını borçlu ya da üçüncü kişilere ait aynî değerler karşılığında kısmen veya tamamen tasfiye etmek, satmak, bilanço dışına çıkarmak,
h) Diğer alacaklı kuruluşlar ve alacaklılarla birlikte hareket ederek protokoller yapmak
gibi gerekli görülen tedbirler alınabilecektir.
6. Teminatlar ile Varlık ve Yükümlülüklerin Değerlenmesi
Kredilerin teminatlarının ya da alacaklı kuruluşlar tarafından iştirak olarak edinilecek borçluların varlık ve yükümlülüklerinin gerçeğe uygun değerine ilişkin değerleme, taraflardan birinin talep etmesi durumunda, Sermaye Piyasası Kurulunca değerleme yapmaya yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yapılacaktır.
B- Finansal Yeniden Yapılandırmalara Tanınan Vergisel Kolaylıklar
1. Tahsil İmkanı Kalmayan Kredilerin Kayıttan Düşülmesi ve Değersiz Alacak Sayılması
5411 sayılı Bankacılık Kanununun 53 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile kredilerin kayıttan düşülmesine ilişkin usul ve esasları belirleme konusunda BDDK’na yetki verilmiş ve bu madde kapsamında özel karşılık ayrıldıktan sonra tahsil imkanı kalmaması nedeniyle kayıttan düşülen kredilerin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 322 nci maddesi hükümleri kapsamında değersiz alacak sayılmasına imkan tanınmıştır.
6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Hakkında Kanunun 16 ncı maddesinde yapılan değişiklik ile de;
a) Finansal kiralama ve finansman şirketlerinin yanında faktoring şirketlerinin ayıracakları özel karşılıkların ayrıldıkları dönemde kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilmesi sağlanmıştır.
b) Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin özel karşılık ayırdıktan sonra tahsil imkanı kalmaması nedeniyle kayıttan düşecekleri alacaklarının 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 322 nci maddesi hükümleri kapsamında değersiz alacak sayılmasına imkan tanınmıştır.
2. Finansal Yeniden Yapılandırma İşlemlerine Tanınan Damga Vergisi, Harç, BSMV ve KKDF İstisnası
Ayrıca, finansal yeniden yapılandırma aşamasında yapılacak Çerçeve Anlaşmaları ve bu Anlaşmalar kapsamında düzenlenecek Sözleşmelerde belirlenen esaslar uyarınca;
a) Yapılacak işlemler cezaevi harcı ve 492 sayılı Harçlar Kanununa göre alınan harçlardan (yargı harcı dahil) ve düzenlenecek kağıtlar (Çerçeve Anlaşmaları ve Sözleşmeler dahil) damga vergisinden,
b) Alacaklı kuruluşlar tarafından her ne nam altında olursa olsun tahsil edilecek tutarlar BSMV’den,
c) Kullandırılan ve kullandırılacak krediler KKDF’den
müstesnadır.
Yukarıda yer alan istisnalar, alacaklı kuruluşların Çerçeve Anlaşmaları ve bu anlaşmalar kapsamında düzenlenen sözleşmeler kapsamındaki işlemleri dolayısıyla doğrudan veya dolaylı edindikleri varlıkları ve teminatları, alacaklı kuruluşların kendi aralarında veya borçluya devri hariç, elden çıkardıkları hallerde uygulanmayacaktır.
3. Finansal Yeniden Yapılandırma Kapsamında Varlık Devirlerinde Kurumlar Vergisi ve KDV İstisnası
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde yer alan istisna hükmü, kanuni takibe alınma şartı aranmaksızın alacaklı kuruluşlara ilgili varlıklarını Çerçeve Anlaşmaları ve düzenlenen sözleşmeler kapsamında devreden kurumlar ile bu suretle ilgili varlıkları devralan söz konusu alacaklı kuruluşların bu varlıkları satışından doğan kazançları hakkında da uygulanacaktır.
Daha açık ifade etmek gerekirse, Çerçeve Anlaşmalar kapsamında düzenlenen sözleşmelerle (kurumlar vergisi mükellefi olan) borçlular tarafından borçlarına karşılık alacaklı kuruluşlara devredilen taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının devrinden elde edilen hasılatın bu borçların tasfiyesinde kullanılan kısma isabet eden kazançların tamamı ile alacaklı kuruluşların bu şekilde elde ettikleri söz konusu kıymetlerden taşınmazların satışından doğan kazançların %50’lik, diğerlerinin satışından doğan kazançların %75'lik kısmı kurumlar vergisinden istisna olacaktır.
Ayrıca, Çerçeve Anlaşmalar kapsamında düzenlenen sözleşmelerle borçluların aktifinde yer alan taşınmaz ve iştirak hisselerinin alacaklı kuruluşlara devir ve teslimi ile bu taşınmaz ve iştirak hisselerinin alacaklı kuruluşlarca devir ve teslimi KDV’den istisna olacaktır.
4. Finansal Yeniden Yapılandırma Kapsamında Tahsilinden Vazgeçilen Alacaklar İçin Değersiz Alacak ve Vazgeçilen Alacak Uygulaması
Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmesinin hükümleri uyarınca tahsilinden vazgeçilen alacak tutarları 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre alacaklı için değersiz alacak, borçlu için ise vazgeçilen alacak olarak dikkate alınacaktır. Söz konusu alacakların alacaklı kuruluşlar yönünden değersiz alacak sayılması, bu alacakları (daha önce karşılık ayrılmış ise karşılık ayrılmamış kısmını) gider olarak dikkate almak suretiyle kayıtlarından düşme imkanı vermektedir. Borçlu yönünden vazgeçilen alacak olarak değerlendirilecek olması da esasında vazgeçildiği dönemde gelir olarak dikkate alınması gereken vazgeçilen borç tutarının, borçlunun defterinde özel bir karşılık hesabına alınmasına ve alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayarak 3 yıl içinde zararla itfa edilmesine olanak tanımaktadır. Bu süre içinde zararla itfa edilmediği taktirde dönem karına aktarılacaktır. Böylelikle, borçluya da vergi ertelemesi imkanı tanınmış olmaktadır.
Alacaklı kuruluşlar tarafından dahil oldukları risk grubunda bulunan borçlularla yapılan yeniden yapılandırma işlemlerinde değersiz alacak ve vazgeçilen alacak konusundaki bu hükümler uygulanmayacaktır.Risk grubundan ne anlaşılması gerektiği konusunda 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 49 uncu maddesi ve Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik hükümlerine bakılabilir.
5. Teşvik Belgelerinin, İhracat Taahhütlerinin, Kredi Garanti Kurumları Tarafından Verilen Garanti ve Kefaletlerin Sürelerinin Uzaması
Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmelerine göre borçları yeniden yapılandırılan borçlular tarafından alınmış olan
a) teşvik belgelerinin süreleri,
b) ihracat taahhüt süreleri,
c) 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun geçici 20 nci maddesi çerçevesinde sağlanan kefaletleri de içermek üzere kredi garanti kurumları tarafından verilen garanti ve kefaletlerin süreleri,
yapılandırma sözleşmeleri ile belirlenen süreler kadar uzatılmış sayılacaktır.
6. Vergisel Teşviklerin Yeniden Uygulanmaması ve Geri Alınmaması
Bu madde hükümlerine göre finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınan bir borçlunun borçlarının Sözleşmenin imza tarihini izleyen yılın başından itibaren iki yıl içerisinde tekrar finansal yeniden yapılandırmaya konu edilmesi hâlinde, bu madde hükmünde belirtilen vergi istisnaları ve teşvikler uygulanmayacaktır.
Sözleşmeler ile uygulamaya konulan işlemlerin gerçekleşmemesi halinde dahi, uygulanmış olan vergi, fon ve harç istisnaları geri alınmayacaktır.