6111 Sayılı Yasa Kapsamında Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Bulunmayan Ortaklardan Alacakların Beyanı

6111 Sayılı Yasa Kapsamında Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Bulunmayan Ortaklardan Alacakların Beyanı

Ramazan YAKIŞIKLI

Baş Hesap Uzmanı

Not: Bu makale Vergi Dünyası Dergisinde yayımlanmıştır. Yeni Torba yasa da benzer düzenleme olduğu için tarihler hariç güncelliğini korumaktadır.

Özet

13.02.2011 tarihinde mecliste kabul edilerek, 25/2/2011 tarihli ve 27857(1.Mük) sayılı  resmi gazetede yayımlanan 6111 sayılı yasanın 11/2. Maddesi uyarınca, 31/12/2010 tarihi itibarıyla bilançolarında görülmekle birlikte gerçekte bulunmayan işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerine ilişkin ortaklarından  net alacak tutarlarından % 3 oranındavergi hesaplanması durumunda ek tarhiyat yapılamayacağı düzenlemesi yapılmıştır. Konuya ilişkin olarak taslak tebliğ hazırlanmıştır. Yapılan düzenlemenin, mahiyeti sağladığı avantajları bu yazıda ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Ortaklar cari hesabı, 6111 sayılı yasa, vergi afı,transfer fiyatlandırması, avantaj

1-     GİRİŞ

Bilançolarda yer alan yüksek tutarlı ortaklardan alacaklar çoğu zaman gerçeği yansıtmamaktadır. Bunun sebepleri, mal ve hizmet alımlarında belge alınmaması, kanunen yasaklanmış ödemelerin bu hesaplarda gösterilmesi, ortakların işletmeden çekiş yapmaları, kasa fazlalıklarının virmanı, kayıtdışı satışların bu hesaplarda izlenmesi, fiilen kâr dağıtımı yapıldığı halde vergilenmeden bunun ortaklara borç verilmiş gibi kayıtlara yansıtılması, işletmenin sahipleri adına ödemeler yapması..vb nedenlere dayanmaktadır. Sonuç olarak zaman içerisinde, gerek sermaye yetersizliği gerekse yukarıda saydığımız nedenlerle  ortaklar cari hesabında fiktif tutarlar oluşmaktadır.   Bu nedenle mali tarihte vergi affı gündeme geldiğinde ilk akla gelen hesaplardan biride ortaklardan alacaklar hesabı olmaktadır.  Nitekim ortaklar cari hesabında yer alan tutarların, 5811 sayılı kanunun 3/2. maddesine göre, bankalara işletmeye veya şirket adına yatırılmak suretiyle beyan edilmesi durumunda, bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle %5 vergi yüküne katlanılarak  1/1/2008 tarihinden önceki dönemlere ilişkin vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılamamaktaydı.

Son olarak, 6111 sayılı yasanın 11/2. Maddesine göre, 31/12/2010 tarihi itibarıyla işletmelerin bilançolarında görülmekle birlikte gerçekte bulunmayan işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklarından  alacak tutarlarından,% 3 oranında vergi hesaplanması durumunda ek tarhiyat yapılamayacağı düzenlemesi yapılmıştır.

Yazımızda, 6111 Sayılı Yasa kapsamında  kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların beyanı konusundaki görüşlerimiz, taslak tebliğ metni de dikkate alınarak örnek olay üzerinden açıklanmıştır.

2-     ORTAKLAR CARİ HESABI

Tek Düzen Hesap Planında yer alan 131 ve 231  Ortaklardan Alacaklar Hesabı ;   131 hesap, ortakların  işletmeye olan kısa vadeli  borçlarının izlendiği hesaptır. 231 hesap, ortakların  işletmeye olan uzun vadeli  borçlarının izlendiği hesaptır. Hesaplar aktif karakterlidir.Bu hesapların borç bakiyesi vermesi, ortağın işletmeye borçlu olması anlamını taşımaktadır. Uygulamada şirketin ortaklar tarafından finanse edilmesi durumunda hesaplara ters kayıt yapılabilmektedir.

Tek Düzen Hesap Planında yer alan331 ve 431. Ortaklara Borçlar Hesabı; İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklara borçlu bulunduğu sırasıyla kısa ve uzun vadeli borçların izlendiği hesaplardır. Hesaplar pasif karakterlidir. Hesapların alacak bakiyesi vermesi, ortağın işletmeden alacaklı olması anlamını taşımaktadır Ancak uygulamada ortağın işletmeden çekiş yaptığı bir hesap olarak kullanılmakta ve bu pasif hesaplar borç bakiyesi de verebilmektedir.

Bu kısa açıklamalardan sonra 6111 sayılı yasa ile yapılan düzenlemeye geçebiliriz.

    3- 6111 SAYILI YASA İLE YAPILAN DÜZENLEME

13.02.2011 tarihinde mecliste kabul edilerek, 25/2/2011 tarihli ve 27857(1.Mük) sayılı  resmi gazetede yayımlanan, 6111 sayılı yasanın, kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan emtia, kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar başlıklı , 11/2. Maddesi aşağıdaki gibidir.

“ MADDE 11-(2) Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar hakkında aşağıdaki hükümler uygulanır:

a) Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2010tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilirler.

b) (a) bendi kapsamında beyan edilen tutarlar üzerinden% 3oranında hesaplanan vergi, beyanname verme süresi içinde ödenir.

c) Bu fıkra kapsamındaödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmez; beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Bu fıkra uyarınca beyan edilen tutarlar nedeniyle ilave bir tarhiyat yapılmaz.

 (3) Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulanması ile ilgili olarak yılı içerisinde ödenmesi gereken vergilerin ödeme sürelerinde değişiklik yapmaya, 213 sayılı Kanun hükümlerine göre bildirimde bulunma zorunluluğu getirmeye ve uygulamaya ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.”

          Bu düzenlemenin özelliklerini taslak tebliğ metni de dikkate alınarakaşağıdaki gibi sırayabiliriz.

a-Yasadan Kimler ve Hangi Alacaklar Yararlanır

Ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarları, sadece bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri beyan edebilecektir.

Dolayısıyla bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri ile işletme hesabı  veya serbest meslek kazancı defteri tutanlar bu uygulamadan yararlanamaz. Aslında Vergi Usul Kanunun 177/5. Maddesi uyarınca, kurumlar vergisi mükellefleri statüsü gereği birinci sınıf tüccar sayılırlar ve bilanço esasına göre defter tutmak zorundadırlar. Ancak anılan maddenin parantez içi hükmüne göre, kurumlar vergi mükelleflerine, Maliye Bakanlığınca işletme hesabına göre defter tutmaya izin vereceği düzenlemesi gereği veya alışkanlık eseri bu ayrımın yapıldığı düşünülmektedir.

Ayrıca beyan edilecek alacakların, 31/12/2010 tarihi itibarıyla düzenlenecek bilançolarda görülmesi gerekir. Anılan bilançoda görülmeyen cari hesaplar beyan konusu olmayacaktır.

Bir diğer konu da kurumların, 31/12/2010tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla oluşan alacak tutarları beyana konu olacaktır.

Dolayısıyla, kurumlar verigisi mükelleflerinin normal ticari ilişkiden kaynaklanan alacakları beyana konu olmayacaktır. Aslında esas faaliyet dışı alacaklar ifadesinin yasa metnine uymadığını düşünmekteyiz. Esas faaliyet dışı işlemlerin, yasa da yer alan ödünç verme işlemlerinin yanısıra, belgelendirilmeyen giderler dolayısıyla yapılan kayıtları, kanunen yasaklanmış ödemeleri, kayıtdışı satışları, kayıtdışı kar dağıtımı dolayısıyla oluşan alacakları ifade ettiği düşünülmektedir.

Dikkat edileceği üzere, ortakların hukuki statüsünden bahsedilmediği için, düzenlemenin gerçek kişi ve tüzel kişi ortaklardan olan alacakları kapsadığını düşünmekteyiz. Ancak uygulamanın gerçek kişi ortaklarla sınırlandırılmamasını önemli bir eksiklik olarak görmekteyiz.

b-Beyan Yeri ve  Zamanı

Kurumlar, bahsedilen alacaklarını, 6111 sayılı Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltilecektir. Yasa, Cumhurbaşkanınca 12 gün içinde onaylanmış ve 25/2/2011 tarihli ve 27857(1.Mük) sayılı  resmi gazetede yayımlanmıştır. Buna göre mükelleflerin, 31Mayıs2011tarihine(butarihdahil)kadarvergi dairelerinebeyanetmeksuretiylekayıtlarınıdüzeltebileceklerdir. Beyan konusunda kullanılacak form ise taslak tebliği eki 22 de yer almaktadır.

c- VergiselYükümlülüklerveMuhasebe Kayıtları

Bu bölüm tamamen taslak tebliğden alınmıştır.

Bilançolarında görülmeklebirlikteişletmelerindebulunmayankasamevcutlarıve ortaklardanalacaklartutarlarınıdüzeltmekiçinbeyandabulunanmükellefler,beyanedilen tutarlarüzerinden%3oranındavergihesaplayacak vehesaplananvergiyibeyannameverme süresi içindeödeyeceklerdir.

Sözkonusututarlarınbeyanıüzerine,defterkayıtlarınındüzeltilmesi gerekeceği tabiidir.

Örnek-(C)Anonim Şirketinin,31/12/2010tarihlibilançosundabulunmaklabirlikte işletmebakımından gerçekteolmayanortaklardan alacakveortaklaraborçtutarları,bilanço hesaplarıitibarıylaaşağıdakigibiolup,beyantarihiitibarıyla bututarlarındeğişmediği varsayılmıştır.

- 131. OrtaklardanAlacaklarhesabı             150.000TL

- 231. OrtaklardanAlacaklarhesabı               75.000 TL

- 331. OrtaklaraBorçlarhesabı                     (85.000)TL

- 431. OrtaklaraBorçlarhesabı                     (60.000)TL

Buçerçevede;

Beyantutarı:              [(150.000+75.000)-(85.000+60.000)=]        80.000 TL Hesaplananvergi:                                                                       (80.000x %3=)                                                                                              2.400 TL

olacaktır.

Anılanmükellef, sözkonusututarıbeyanedecekvebeyanedilentutarüzerinden hesaplananvergiyibeyannamevermesüresindeödeyecektir.

Beyanlailgilimuhasebekayıtlarıaşağıdakişekildeolacaktır.

-Bilançodagörülmeklebirlikteişletmedebulunmayan ortaklardanalacakların düşülmesi:

/

689 DİĞEROLAĞANDIŞI GİDER VE                    80.000 TL ZARARLAR

(6111 sayılıKanunun 11/2Maddesi) (KanunenKabulEdilmeyenGider)

131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR                     65.000 TL

231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR                     15.000 TL

                                                       /                                                                

- Vergininhesaplanması:

/

689 DİĞEROLAĞANDIŞI GİDER VE                    2.400 TL ZARARLAR

(KanunenKabulEdilmeyenGider)

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                   2.400 TL

                                                       /