Geçici Vergi Uygulamaları

GEÇİCİ VERGİ UYGULAMALARI

Ramazan YAKIŞIKLI

Yeminli Mali Müşavir

1-Giriş

Geçici verginin mahsup ve iade işlemlerine ilişkin düzenleme ve açıklamalar 252 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde yer almakta olup, bahsi geçen Tebliğin “2. Geçici Verginin Mahsubu ve İadesi” başlıklı ayrımında; öncelikli olarak konuya ilişkin yasal düzenlemelere yer verilmiş ve müteakiben geçici verginin yıllık gelir/kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan vergiye mahsubu ile geçici verginin yıllık gelir/kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan vergiye mahsubundan arta kalan kısmının diğer vergi borçlarına mahsubu veya nakden iadesi hususlarında ayrıntılı açıklamalarda bulunulmuştur.

II- Geçici Verginin Ödenmemesi

252 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinin, “2.2.Beyanname Üzerinden Hesaplanan Vergiye Mahsup” başlıklı bölümünde;

“Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden ilgili hesap dönemine ilişkin geçici vergi dönemlerinde ödenen geçici vergi mahsup edilir.

Mahsup işleminin yapılabilmesi için, tahakkuk ettirilmiş geçici verginin ödenmiş olması gerekmektedir. Geçici vergi dönemleri itibariyle tahakkuk ettirilmiş, ancak ödenmemiş bulunan geçici verginin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmesi mümkün değildir.

Tahakkuk ettirilmiş ancak ödenmemiş olması dolayısıyla yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup imkânı bulunmayan geçici vergi tutarları terkin edilir. Terkin edilen geçici vergi tutarı için vade tarihinden terkin edilmesi gereken tarih olan yıllık beyannamenin verilmesi gereken kanuni sürenin başlangıç tarihine kadar gecikme zammı uygulanır.” açıklamalarına yer verilmiştir.

Tebliğde yer alan bu açıklamaya göre, ödenmediği için yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup imkânı bulunmayan ve bu nedenle terkin edilecek geçici vergi tutarı için, vade tarihinden terkin edilmesi gereken tarih olan yıllık beyannamenin verilmesi gereken kanuni sürenin başlangıç tarihine kadar gecikme zammı uygulanır.

Örnek: Şirketin 2013/01-03 vergilendirme dönemine ilişkin kurum geçici vergi beyannamesi ile tahakkuk ettirdiği 80.000.-TL tutarındaki kurum geçici vergi tutarının ödenmeyen 50.000.-TL’si için, vade tarihi olan 17/05/2013 tarihinden, ilgili tutarın terkin edilmesi gereken, mükellef Şirketin kurumlar vergisi beyannamesini vermesi gerektiği kanuni sürenin başlangıç tarihi olan 01/04/2014 tarihine kadar gecikme zammı uygulanır.       

III- Ödenen Geçici Verginin Sehven Ertesi Yılın İlk Geçici Vergi Beyannamesinde Mahsup Edilmesi

Uygulama da en sık karşılaşılan bir konu da, kapanan yıla ait ödenen geçici vergilerin ertesi yılın ilk geçici vergi döneminde sehven mahsup edilmesi sonucu cezalı tarhiyatlara maruz kalınmasıdır.

Örneğin;2012 hesap dönemine ait kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde iadesi gereken geçici vergi olarak gösterilen tutarın,  2013 yılının birinci dönem geçici vergi beyannamesinde “önceki dönemlerde hesaplanan geçici vergi” sütununda gösterilmesi halinde, 2013 yılı birinci dönem  geçici vergisinin eksik tahakkukuna sebebiyet verilir.

Bu tutarın aynı zamanda 2013 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamelerinde ödenmiş geçici vergi olarak mahsup konusu yapılması sonucunda kurumlar vergilerinin eksik tahakkukuna sebebiyet verilir.

 Dolayısıyla, eksik tahakkuka sebebiyet verilen vergileri hakkında cezalı tarhiyat işlemi yapılması gerekmekte olup, ayrıca iade edilmesi gereken vergilerin de yapılması gereken cezalı tarhiyat işlemi sonrasında mükellefin tahakkuk eden vergilerine mahsup edilmesi gerekmektedir.

IV- Yıllık Beyannamenin İlgili Tablosunda/Satırında Gösterilme Zorunluluğu

252 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin “2. Geçici Verginin Mahsubu ve İadesi” başlıklı bölümünde aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir; 

  Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 120 nci maddesi hükmü uyarınca, mahsup işleminin yapılabilmesi için yazılı başvuru şartı aranmaz. Söz konusu mahsup işlemi 6183 sayılı Kanunun 47 nci maddesi hükmü de dikkate alınarak ilgili vergi dairesince re’sen yapılır.

             …  

            Mahsup sonucu iadesi gereken miktarın bulunması ve bu tutarın beyannamenin ilgili tablosuna yazılmış olması mükellefçe yazılı olarak yapılmış iade talebi olarak kabul edilir. Yıllık beyannamenin ilgili tablosunda/satırında gösterilmeyen geçici verginin mahsuben veya nakden iade edilebilmesi için o yılın sonuna kadar yazılı olarak başvurulması gerekir.  

Dikkat edileceği üzere, iadesi gereken vergi bulunması ve bu tutarın beyannamenin ilgili tablosuna yazılmış olması mükellefçe yazılı olarak yapılmış iade talebi olarak kabul edilir. Yıllık beyannamenin ilgili tablosunda/satırında gösterilmeyen geçici verginin mahsuben veya nakden iade edilebilmesi için o yılın sonuna kadar yazılı olarak başvurulması gerekir.  

- Beyannamede Gösterilmesi

Mükellefin 2005 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinin ilgili tablosunda kurum geçici vergi alacağını göstermiş olması nedeniyle söz konusu mükellefe ait vergi alacağı doğmuş olup, bu alacağın mükellefe 2008 yılında iade edilmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. [1]

- Beyannamede Gösterilmemesi

2005 hesap dönemi içinde ödemiş olduğunuz … tutarındaki kurum geçici vergiyi 2005 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamenizin ilgili satırında göstermemeniz ve 2005 yılı sonuna kadar da söz konusu geçici verginin mahsuben veya nakden iadesi hususunda yazılı olarak vergi dairenize başvurmamanız nedeniyle anılan geçici verginin diğer vergi borçlarınıza mahsup edilmesi mümkün değildir. [2]

- Zarar Nedeni İle Beyannamede Gösterilmemesi

2004  yılı içerisinde tahakkuk eden ve ödenen … YTL  geçici verginin, 2004  yılı kurumlar vergisi beyannamenizde mahsup ettiğiniz ancak bu tutar beyannamede zarar nedeniyle hesaplanan vergi çıkmamasına rağmen iadesi gereken geçici vergi sütununa sehven yazılmadığı ve beyannamenin ilgili tablosunda/sütununda gösterilmeyen bu geçici vergi tutarının nakden veya mahsuben iade edilebilmesi için o yılın sonuna kadar yazılı olarak başvurmamış olmanız nedeniyle söz konusu tutarın 2005 ve 2006 yılı beyannamelerinin iadesi gereken geçici vergi sütununa yazılması veya 2007 yılında 2004, 2005 ve 2006 yıllarına ilişkin verilen düzeltme beyannameleri ile nakden veya mahsuben iade edilmesi olanaklı değildir[3].              

V-   Ödenen ve Mahsup Edilen Geçici Vergilerin Mahkemece Terkin Edilmesi

“… mahkeme kararına istinaden terkin edilecek ve ödenmiş olması nedeniyle de reddiyatı gerçekleşecek kurum geçici vergi tutarının, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden mahsup edilmiş olmasının doğal bir sonucu olarak, 2005 yılı kurumlar vergisinin söz konusu geçici vergi tutarı kadar eksik tahakkuk ettirilmiş sayılması nedeniyle 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun ilgili maddeleri gereğince vergi ziyaı cezası ile birlikte mükelleften aranılması gerekmektedir. [4]

VI- Nakil Olunması

Geçici  verginin B vergi dairesine ödenmesi sonrasında Ç vergi dairesine nakil olunması ve kurumlar vergisi beyannamesini ise nakil olunan Ç vergi dairesine verilmesi durumunda geçici vergiye ait nakden veya mahsuben iade işlemlerinin, söz konusu kurumlar vergisi beyannamesini beyan ettiğiniz Ç Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce yerine getirilmesi gerekmektedir.[5]

VII- Geçici Verginin KDV Alacağına Karşılık Ödenmesi

Bilindiği üzere Mart / 2007 tarihinden itibaren 262 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile mükelleflere, geçici vergilerini Katma Değer Vergisinde iade alacaklarından karşılanmak üzere ödemesi hakkı tanınmıştır.

Buna göre,mükellefler tarafından katma değer vergisi iade alacağının geçici vergi borçlarına mahsup talep edilmesi ve bu şekilde mahsup yoluyla ödenmiş geçici verginin de yıllık gelir/kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir/kurumlar vergisine mahsubundan sonra arta kalan tutarın nakden iadesinin talep edilmesi halinde, iade taleplerinin asıl kaynağının katma değer vergisi alacağı olması nedeniyle bu tür iade taleplerinin nakden katma değer vergisi iadesinde geçerli olan usul ve esaslara göre sonuçlandırılması gerektiği açıklanmıştır.

   Dikkat edileceği üzere, Katma Değer Vergisinde iade alacaklarından ödenen geçici verginin mahsuben iade talebinde 262 nolu tebliğ açıklamaları uygulanmayacaktır. Diğer bir anlatımla mahsuben taleplerde, katma değer vergisi iadesinde geçerli olan usul ve esaslara göre islem yapılmayacaktır. Bu ancak “nakit” iade taleplerinde geçerlidir.

Örneğin;, bir firmanın ihracat işlemlerinden doğan katma değer vergisi iade alacağının geçici vergi borcuna mahsup talep edilmesi ve bu şekilde mahsup yoluyla ödenmiş olan bu verginin de yıllık gelir/kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir/kurumlar vergisine mahsubunun yapılması, arta kalan tutarın ise nakden iadesinin talep edilmesi halinde, iade talebinin asıl kaynağının katma değer vergisi alacağı olması nedeniyle bu tür nakden iade talebinin, KDV Genel Tebliğlerinde yapılan açıklamalar çerçevesinde 4.000.-TL’yi aşması halinde, aşan kısım için teminat, inceleme raporu veya YMM-KDV İadesi Tasdik Raporu ibraz edilmesi durumunda işlem yapılması mümkün olacaktır.

VIII- Geçici Verginin KDV Alacağına Karşılık Ödenmesinde Mahsup Sırası

Gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinin düzenleniş biçimine bakıldığında, yurt içi ve dışında ödenen vergilerle geçici verginin mahsubunda mükellef lehine bir anlayış benimsendiği görülmektedir. Sıralama u şekildedir:

Yurt dışında ödenen vergiler

 Yurt içinde ödenen vergiler

 Geçici vergi

Yukarıda yer alan sıralama yıllardan beri uygulanan ve açık bir düzenlemedir. Ancak geçici verginin KDV alacağından ödenmesi hakkı ile beyannamede mahsup edilecek geçici verginin nakden ödenen kısmı ile KDV alacağından ödenen kısmı arasında bir ayrıştırma yapmak gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu konuda da herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.

Ancak Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 22.11.2008 tarih ve 114413 sayılı yazıları ile uygun bulunan bir olaya ilişkin görüşte özetle, geçici vergi mahsubunda öncelikle nakden ödenen daha sonra KDV den ödenen kısmın mahsup edilmesi anlayışı benimsenmiştir.

Nakden iadesi gereken geçici verginin KDV iade alacaklarından mahsup edilerek ödenen geçici vergi kısmının ise, 262 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin "3. Katma Değer Vergisi İade Alacağının Geçici Vergiye Mahsubu" başlıklı bölümü uyarınca, asıl kaynağının katma değer vergisi alacağı olması nedeniyle Katma Değer Vergisi Genel Tebliğleri çerçevesinde yerine getirilmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır.

IX- Geçici Verginin İadesi

Konuya ilişkin ayrıntılı açıklamalara 252 seri no. lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin "2.Geçici Verginin Mahsubu veya İadesi" başlıklı bölümünde yer verilmiştir.

 Buna göre, 2013 yılı içerisinde tahakkuk ettirilerek ödenen geçici vergilerin, 2013 hesap dönemi kurumlar vergisi beyannamesinde hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilmesi, mahsup edilemeyen bir tutar varsa bu tutarın mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilmesi, bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarının da o yılın sonuna kadar yazılı olarak talep edilmesi halinde  red ve iade edilmesi mümkündür.

2013 yılı geçici vergi dönemleri itibariyle hesaplanan geçici vergiler ise izleyen geçici vergi döneminde hesaplanan geçici vergiden mahsup edilmekte ve önceki geçici vergi dönemlerde hesaplanan vergi fazla ise bu dönemde ödenecek vergi çıkmamaktadır. Ancak, geçici vergi dönemleri itibariyle mahsuben veya nakden iade söz konusu değildir.

        Öte yandan,  252 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 2.3. Diğer Vergi Borçlarına Mahsup veya Nakden İadesi bölümünde, Geçici verginin gerek mahsuben gerekse nakden iadesinde herhangi bir tutar sınırlaması olmayıp, geçici verginin ödenmiş olması yeterlidir. Geçici vergiye ilişkin iade taleplerinde teminat ve inceleme raporu aranmayacağı belirtilmiştir.