Vergiden Kaçış Yok: Tahsilatta Yardımlaşma Başlıyor

Mehmet Batun

Yeminli Mali Müşavir

Bilindiği üzere 26/6/2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 2018/11790 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile çok taraflı uluslararası anlaşma niteliğinde olan “Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesi” ülkemizde 1 Temmuz 2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bugün itibariyle Türkiye’nin aralarında bulunduğu 123 ülke bu sözleşmeye taraf durumundadır. Sözleşme ile taraf ülkelerin vergi idareleri arasında aşağıdaki konularda idari yardımlaşma öngörülmüştür:

• Bilgi değişimi
• Yurtdışı vergi incelemeleri
• Eşzamanlı vergi incelemeleri
• Tahsilatta yardımlaşma
• Tebligat

Ülkemizde Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesinin ağırlıklı olarak otomatik bilgi değişimi özelinde ele alındığını görüyoruz.  En az bilgi değişimi kadar önemli olan tahsilatta yardımlaşma konusu geri planda kalmıştır.

Bu yazımızda, izleyen dönemde mükelleflerin hayatında önemli etkileri olabilecek tahsilatta idari yardımlaşma konusu açıklanmıştır.

Küresel Mükellefe Küresel Kurallar

Küreselleşme ile birlikte kambiyo sınırlamalarının ortadan kalkmasının ve baş döndürücü teknolojik gelişmenin bir sonucu olarak geçtiğimiz dönemde sermayenin sınır ötesi akışkanlığı önemli ölçüde artmıştır. Bugün oturduğumuz yerde birden fazla ülkede vergisel sonuçları olan işlemler yapmak hiç de zor değildir. Ancak, ülkelerin mevzuatlarının ancak kendi hükümranlık sahaları içerisinde geçerli olması ve vergi idareleri arasındaki uyumsuzluk ve/veya koordinasyonsuzluk küresel dünyada vergi alacağının tahsil imkanlarının sınırlı kalmasına yol açmaktaydı. Çok basit ifade etmek gerekirse pratikte bir ülkede vergi doğuran olaya sebebiyet verdikten sonra o ülkede fiziki ve ekonomik bir varlık göstermeyerek o vergi alacağının tahsilat kabiliyetini ortadan kaldırmak mümkün olabilmekteydi.

2011 yılında düzenlenen G20 zirvesi ile fitili ateşlenen ve Vergisel Konularda İdari Yardımlaşma Sözleşmesi ile somutlaşan vergi idareleri arasında küresel düzeyde işbirliği projesi, küresel mükellefe küresel kuralların uygulanması noktasında atılmış önemli bir adımdır. Tabiri caiz ise artık çember daralmıştır.

Halihazırda 123 ülkenin taraf olduğu bu Sözleşme ile hayatımıza giren tahsilatta yardımlaşma Türkiye açısından 1.7.2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Tahsilatta Yardımlaşma Nedir?

Tahsilatta yardımlaşma, bir ülkenin yetkili makamlarının kesinleşmiş ve cebri icraya konu edilebilir aşamaya gelmiş olan vergi alacağı ile buna bağlı ceza, zam ve faizlerin (talepte bulunulan) diğer ülke tarafından tahsil edilerek alacaklı olan ülkenin yetkili makamlarına aktarılmasını sağlayan bir idari yardımlaşma sistemidir.

Bu sistemde gerekli şartları taşıyan vergi alacağına sahip olan ülke diğer ülkeye başvurarak alacağının tahsili konusunda yardım istemektedir. Talepte bulunulan ülke bu alacağı kendi alacağıymış gibi tahsil etmekle yükümlüdür.

Hangi Vergi Alacakları Tahsilatta Yardımlaşma Kapsamına Girmektedir?

Konuya Türkiye açısından bakmakta yarar var. Tahsilatta yardımlaşma kapsamına giren vergi alacakları iki bakımdan sınırlanmıştır: verginin türü ve dönemi.

Türkiye, Sözleşmeye koyduğu çekince ve beyanlar ile söz konusu Sözleşmenin kapsamına sadece;

• Gelir ve kurumlar vergisi ile
• Katma değer vergisini

dahil etmiştir. Bunlar dışında kalan vergiler ile yerel yönetimler ile diğer alt yönetim birimlerinin almış oldukları vergiler Sözleşme kapsamında değildir. Dolayısıyla, Türkiye açısından bakıldığında gelir ve kurumlar vergisi ile KDV alacakları ve bunlara bağlı cezalar, gecikme faizleri ve zamları tahsilatta yardımlaşma kapsamındadır.

Sözleşmenin çekince ve beyanlar bölümüne baktığımızda Türkiye’nin Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihte var olan herhangi bir vergi alacağı konusunda yardım sağlamama hakkını saklı tuttuğu görülmektedir. Yani Türkiye, Sözleşmenin bizim açımızdan yürürlüğe girdiği tarih olan 1.7.2018 tarihinden sonra doğacak olan vergi alacakları konusunda tahsilatta yardım sağlayacaktır.

Özetle Türkiye açısından; 1.7.2018 tarihinden sonra doğacak olan gelir, kurumlar ve katma değer vergisi borçları ile bunlara ilişkin zam, faiz ve cezalar tahsilatta yardımlaşmanın kapsamına girmektedir.

Hangi Aşamada Bulunan Alacaklar Tahsilatta Yardımlaşmaya Konudur?

Sözleşmenin 11 inci maddesine göre taraflar arasında aksi kararlaştırılmadıkça başvuran Devlette cebri icraya izin veren bir belgenin konusunu oluşturan ve dava konusu edilmeyen vergi alacakları tahsilatta yardımlaşmaya konu olacaktır.

Başvuran Devletin mevzuatına göre zamanaşımına uğramış olan bir alacağın idari yardımlaşmaya konu olması mümkün değildir. Yardım talebi bu gibi sürelere ilişkin de bilgi içerecektir.

Vergi Alacakları İçin Tahsilattan Önce Koruma Tedbirleri Alınabilir mi?

Vergi alacağı, başvuran Devlette henüz dava safhasında ise talepte bulunulan Devlet tahsilata geçmeyecektir. Benzer şekilde vergi alacağı dava safhasında olmamakla birlikte henüz başvuran Devlette cebri icraya izin veren bir belge konusu değilse diğer Devlette tahsilat süreci başlamayacaktır. Ancak, Sözleşmenin 12 nci maddesine göre bu iki durumda dahi başvuran Devlet talepte bulunursa diğer Devlet gerekli koruma önlemlerini alacaktır.

Başvuru Ne Şekilde Yapılacak?

Tahsilatta idari yardımlaşma talebi ilgili ülkenin yetkili makamına yazılı olarak yapılacaktır. İdari yardımlaşma talebine:

1. Vergi alacağının Sözleşme kapsamına giren bir vergi ile ilgili olduğuna ve tahsili bakımından dava konusu yapılmadığı veya yapılmayacağına dair beyan,
2. Başvuran devlette cebri icraya izin veren belgenin resmi kopyası,
3. Tahsilat ve koruma önlemleri için gerekli olan diğer belgeler

eklenecektir.

Belgelerin incelenmesinden sonra talepte bulunulan Devlet, başvuran Devletin talebi üzerine yargı kararları da dahil olmak üzere başvuran Devletten gelen ve bu Sözleşmenin kapsadığı vergilere ilişkin belgeleri muhatabına tebliğ edecektir.

Vergi Alacağı Nasıl Tahsil Edilecek?

Talepte bulunulan Devlet, gerekli şartları taşıyan vergi alacağını kendi iç mevzuatını uygulayarak kendi alacağıymış gibi tahsil edecektir.

Doğrudan Tebligat Yapma İmkanı Getirilmiştir

Sözleşmenin 17/3 maddesine göre bir taraf, diğer tarafın sınırları içindeki bir kişiye doğrudan posta göndermek suretiyle belgelerin tebliğini gerçekleştirebilecektir.

Zamanaşımı Konusuna Dikkat

Eğer talepte bulunulan Devlet tarafından yapılan tahsilat işlemi, o Devletin mevzuatına göre zamanaşımını durduruyor veya kesiyor ise başvuran Devletin mevzuatı uyarınca da aynı etkiye sahip olacaktır.

Bu ilginç hükmü somut bir örnek üzerinden anlatmak yararlı olabilir. Bizim 6183 sayılı Amme Alacaklarını Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 103 üncü maddesine göre ödeme, vergi alacağında zamanaşımını kesen haller arasında sayılmıştır. Dolayısıyla, Sözleşmeye taraf olan X ülkesi, Türk yetkili makamlarından gerekli şartları taşıyan bir vergi alacağının tahsili konusunda usulüne uygun olarak yardım talebinde bulunursa ve Türk yetkili makamları bu talebe uygun olarak kısmi tahsilat yaparsa 6183 sayılı AATUHK’nun 103 üncü maddesine göre vergi alacağının tahsil zamanaşımı X ülkesinde de kesilecektir. Kesilmenin rastladığı takvim yılını takip den takvim yılının başından itibaren yeniden işlemeye başlayacaktır.